വെളിച്ചത്തെ അലിയിച്ചെടുക്കും  വിധം

ആത്മാവിന്റെ പരിഭാഷകള്‍
സിനിമ ,കവിത ,സംഗീതം (ഭാഗം 3)

ഡോ. രോഷ്നിസ്വപ്ന

It is already getting more and more
difficult to make an ambitious
and original film.”

-Roman Polanski

ആത്മപീഡനങ്ങളുടെ ഇരുണ്ട വെളിച്ചങ്ങൾ പതിയിരിക്കുന്ന ചലച്ചിത്രങ്ങളാണ് റോമൻ പൊളാൻസ്കിയുടേത്. ഉന്മാദത്തിന്റെയും മതിഭ്രമങ്ങളുടെയും ഭൂപടങ്ങളിൽ ആണ് അവയിൽ പലതിന്റെയും യാത്രകൾ. മനുഷ്യൻറെ ഏറ്റവും അടിത്തട്ടിലെ അതിവൈകാരികതകളുടെ തടയണകളും ഹിംസയുടെ, അക്രമത്തിന്റെ ഭീതിയുടെ, നടുക്കങ്ങളുടെ, പേടിപ്പെടുത്തുന്ന നിശബ്ദതകളും അവയിൽ കാണാം.

ആഖ്യാനത്തിന്റെ അടരുകളിലൂടെ കടന്നുപോകുമ്പോൾ ഇവയെല്ലാം തന്നെ ധൈഷണികവും ദൃഢവുമായ രാഷ്ട്രീയസൂചനകൾ ആയി മാറുന്നതും കാണാം.

മനുഷ്യനെന്ന നിലയിലും കലാകാരൻ എന്ന നിലയിലും തന്റെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തെ തന്റെ ആത്മാവിനോട് ഏറെ ചേർന്നുനിന്ന് അനുഭവിച്ചു റോമാന്‍ പൊളാൻസ്കി. 1960 കളുടെ ആദ്യം തുടങ്ങി 2019 ൽ എത്തിനിൽക്കുന്ന പൊളാൻസ്കിയുടെ ചിത്രങ്ങളിലെല്ലാം നിഗൂഢമായ സംഭ്രമങ്ങളുടെ, രതിയുടെ, ഭീതിയുടെ, വിഹ്വലതകളുടെ നിശബ്ദമായ മുഴക്കങ്ങളുണ്ട്. മനുഷ്യനെന്ന നിലയിൽ ഏറ്റെടുക്കേണ്ടിവന്ന ആത്മ പീഡകളുടെയും തീവ്രാനുഭവങ്ങളുടെയും യുദ്ധം ഏൽപ്പിച്ച ദാരുണമായ മുറിവുകളുടെയും ലോകത്തിൻറെ ഭാഷയാണ് പൊളാൻസ്കിയുടെ ചലച്ചിത്രങ്ങളിൽ നിന്ന് കേൾക്കാനാവുക. കല്പന കൊണ്ടും സംഗീതം കൊണ്ടും യുദ്ധക്കെടുതികളെ  അതിജീവിച്ച വ്ലാഡി സ്‌ലാവ് സ്പീൽമാൻറെ ആത്മകഥയെ ആധാരമാക്കി അദ്ദേഹം സംവിധാനം ചെയ്ത
“ദി പിയാനിസ്റ്റ് (1999) ആണ് പോളാൻസ്കിയുടെതായി ഞാൻ കണ്ടെടുക്കുന്ന എന്റെ സിനിമ.

2002 ചലച്ചിത്രമേളയിൽ ഗോൾഡൻ പാം പുരസ്കാരം നേടിയ “ദി പിയാനിസ്റ്റ്, “യുദ്ധത്തെ കുറിച്ചും സംഗീതത്തെക്കുറിച്ചുമാണ് സംസാരിക്കുന്നത്.
യുദ്ധം ഏൽപ്പിച്ച ആഘാതങ്ങൾ വിഖ്യാതമായ പല ചലച്ചിത്രങ്ങൾക്കും ഹേതുവായിട്ടുണ്ട്. പക്ഷേ പിയാനിസ്റ്റ് പറയാൻ ശ്രമിക്കുന്നത് മനുഷ്യനായും കലാകാരനായും നിലനിൽക്കുക എന്ന യാഥാർഥ്യത്തെക്കുറിച്ചാണ്. സിനിമയുടെ തുടക്കത്തില്‍ ഒരു സംഗീത സ്റ്റുഡിയോയില്‍ പിയാനോ വായിക്കുന്ന ഒരാളെ കാണാം. എന്തോ പൊട്ടിത്തെറിക്കുന്ന ശബ്ദം കേള്‍ക്കാം. അയാള്‍ വായന നിര്‍ത്തുന്നില്ല. മുറിയുടെ ചില്ല് ജനലുകള്‍ തകര്‍ന്നു വീഴുന്നു. അയാളുടെ വിരലുകള്‍ പിയാനോയുടെ വെളുപ്പും കറുപ്പും കട്ടകളിലൂടെ സഞ്ചരിക്കുന്നു. പതിഞ്ഞ സംഗീതം. പെട്ടെന്ന് ആ കെട്ടിടം തകര്‍ന്നു വീഴുന്നു. ചിന്നിയോടുന്ന ആള്‍ക്കൂട്ടങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ അയാള്‍ ഒരുവളെ കണ്ടെത്തുന്നു. വ്ലാഡി സ്‌ലാവ് സ്പീൽമാനെയും
റൊമാൻ പൊളാൻസ്കിയെയും ചേർത്തുവായിക്കുമ്പോൾ ഒട്ടേറെ സമാനതകൾ കാണാനാവും. രണ്ടുപേരും ആത്മപീഡകരാണ്.
ദുരന്തമാണ് രണ്ടു മനുഷ്യരുടേയും മടിത്തട്ടിൽ ഒഴുകുന്ന ഭാവം. ആത്മകഥയാണ് പിയാനിസ്റ്റിന് ആധാരമെങ്കിലും, പൊളാൻസ്കിയുടെ ആത്മാംശം കൂടി സിനിമയിൽ കലർന്നിരിക്കുന്നു എന്ന് വിശ്വസിക്കാനാണ് ഒരു കാഴ്ച്ചക്കാരി എന്ന നിലയിൽ എനിക്കിഷ്ടം. സ്വതന്ത്രമായ ഉപജീവനത്തിനും താമസസ്ഥലത്തിനും വേണ്ടിയുള്ള ഒരു അന്വേഷണമായി ഒരിക്കൽ ന്യായീകരിക്കപ്പെട്ടേക്കാവുന്ന ഒരു യുദ്ധത്തിൽ നിലവില്‍ ഒരു അര്‍ത്ഥവും കാണാനാവില്ല – അത് എല്ലാ സാംസ്കാരിക മൂല്യങ്ങളെയും നിരാകരിക്കുന്ന, വിശാലവും മനുഷ്യത്വരഹിതവുമായ കൂട്ടക്കൊലയായി അധഃപതിച്ചിരിക്കുന്നു, ‘’ എന്നദ്ദേഹം പറയുന്നു.

1933 ൽ, പാരീസിലാണ് റൊമാൻ പൊളാൻസ്കിയുടെ ജനനം. ജൂതനായ പിതാവിന്റെയും പാതി ജൂത പാരമ്പര്യം ഉള്ള അമ്മയുടെയും മകനായിരുന്നു പൊളാൻസ്കി. ബാല്യകാലം കഴിച്ചുകൂട്ടിയ പോളണ്ടിലേക്ക് പിന്നീട് തൻറെ ഇരുപതാം വയസ്സിൽ തിരിച്ചു ചെല്ലുന്നുണ്ട് അദ്ദേഹം.- ബാല്യകാല ഓർമ്മകൾ ഡോക്യുമെന്റ് ചെയ്യാനായി. പോളണ്ടിലെ ജീവിതകാലത്ത് നാസി ഭരണത്തിൻ കീഴിലെ ജീവിതം ഭീതിജനകമായിരുന്നു. ജൂതൻ എന്ന സ്വത്വത്തെ തിരിച്ചറിഞ്ഞത് തന്റെ ഗ്രാമമായ കാർകോവിലെ വീടിനുചുറ്റും നാസികൾ മതിലു പണിതപ്പോൾ ആയിരുന്നു എന്ന് അദ്ദേഹം ഓർക്കുന്നുണ്ട്. സ്പീൽമാനും നാസി ഓർമ്മകളുടെ സമാനമായ അനുഭവം ആണുള്ളത്. ജീവിതത്തിൽ നിരന്തരം ഉണ്ടായ ചില ഏറ്റക്കുറച്ചിലുകൾക്ക് ശേഷം, 1977 ൽ പൊളാൻസ്കി അമേരിക്കയിൽ നിന്ന് പുറപ്പെട്ടു പോവുകയായിരുന്നു. നിരന്തരമായ അലച്ചിലും സംഘർഷങ്ങളും മാനസിക വ്യഥകളും പൊളാൻസ്കിയുടെ ചിത്രങ്ങളിൽ തുടർച്ചയായി പ്രതിഫലിക്കപ്പെട്ടതിന്റെ കാരണവും അതായിരിക്കാം.

“Humanity seems doomed to do more evil than good. The greatest ideal on earth is human love.”

എന്നാണ് പൊളാന്‍സ്കി പറയുന്നത്. യുദ്ധവും നാസിഭീകരതയും പകർന്ന ആന്തരികമായ അരക്ഷിതത്വങ്ങളെ സിനിമയുടെ ഭാഷയിലേക്ക് പകർന്നൊഴിക്കുകയായിരുന്നു പൊളാൻസ്കി എന്ന് പറയാം.
യുദ്ധം പുറത്താക്കുന്ന മനുഷ്യൻറെ ഏറ്റവും തീവ്രമായ അഭിനിവേശങ്ങളെ അദ്ദേഹം കണ്ടെത്തി. പൊളാൻസ്കിയുടെ ഓരോ സിനിമയും മനുഷ്യനിലാണ് കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നത്. ആന്ദ്രേ, ഗൊദാർദ്, തുടങ്ങിയ സംവിധായകരോടൊത്തുള്ള പ്രവർത്തനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തിന്റെ കാഴ്ചകൾക്ക് മൂർച്ചകൂട്ടി. തന്റെ ചലച്ചിത്ര പ്രവർത്തനങ്ങളെ ലോകമാസകലമുള്ള കാഴ്ച്ചാവായനകൾക്ക് പ്രാപ്തമാക്കാൻ കഴിഞ്ഞു എന്നതാണ് പൊളാൻസ്കി എന്ന സംവിധായകന്റെ പ്രസക്തി.

They all want to be
better nazis
than Hitler.

എന്ന് സ്പീൽമാൻ തൻറെ ആത്മകഥയിൽ പറയുന്നുണ്ട്. സ്പീൽ മാനും പൊളാൻസ്കിയും അനുഭവിച്ച പീഡാനുഭവങ്ങൾ സമാനമായിരുന്നിരിക്കാമെങ്കിലും, ഈ അനുഭവങ്ങൾക്കുള്ളിൽ മാഞ്ഞു കിടക്കുന്നവയെയാണ് പൊളാൻസ്കി ‘ ദി പിയാനിസ്റ്” എന്ന ചലച്ചിത്രത്തിലേക്ക് ചേർത്തത്. പോളിഷ് കാരനും സംഗീതജ്ഞനുമായ ഒരു ജൂതൻ ഹോളോകോസ്റ്റിനെ തൻറെ സംഗീതത്തിലൂടെ മറികടക്കുന്നതിന്റെ യഥാർത്ഥ ചിത്രങ്ങളാണ് ചലച്ചിത്രത്തിൽ. ആത്മകഥയുടെ അനുവർത്തനമാണെങ്കിലും അത് കേവലം ഒരു പിന്തുടർച്ചയാവില്ല എന്ന് പൊളാൻസ്കി ഉറപ്പിച്ചിരുന്നു. ഒരു മനുഷ്യൻ തൻറെ ജീവിതത്തിലെ ചുറ്റും പരന്നു കിടക്കുന്ന ദുരന്തങ്ങളെ നോക്കിക്കാണുകയാണ്. കെട്ടുകാഴ്ചകൾ ഒന്നും കൂടാതെയാണ് സംഗീതജ്ഞന്റെ കഥാപാത്രത്തെ പൊളാൻസ്കി അവതരിപ്പിക്കുന്നത്. താൻ ചുറ്റും കാണുന്ന ദുരിതങ്ങളെ, ക്രൂരതകളുടെ അങ്ങേയറ്റങ്ങളെ അയാൾ നിർമ്മമനായി നോക്കിക്കാണുന്നു. അയാൾ അയാളിൽ തന്നെ സാക്ഷിയായി വർത്തിക്കുന്നു. തനിക്ക് എന്താണ് സംഭവിക്കുന്നതെന്ന് ശാന്തനായി നിരീക്ഷിക്കുന്നു. പ്രിയപ്പെട്ടവരെല്ലാം മരണത്തിലേക്ക് കൂട്ടിക്കൊണ്ട് പോയ ലോകത്തേക്ക് നാസി ക്രൂരതകളെ അതിജീവിച്ച് മടങ്ങിച്ചെല്ലുക എന്നത് അയാളെ സംബന്ധിച്ച് ഒരു വിജയമല്ല, ഒരു വേള അയാൾ അത് ആഗ്രഹിക്കുന്നു പോലുമില്ല.

1939 ൽ പൊളാൻസ്കിയുടെ ദേശം ജർമൻ തലസ്ഥാനമായി മാറി. അതിനുശേഷം 1944 ലാണ് കാർകോവിലെ ചേരികൾ രൂപപ്പെടുന്നത്. നഗരത്തിലെ അവശേഷിച്ച ജൂതകുടുംബങ്ങളിൽ ഒന്നായിരുന്നു പൊളാൻസ്കി യുടേത്. ജർമൻ നാസിപ്പട നഗരം  പൊളാൻസ്കിയുടെ നഗരത്തെ വേട്ടയാടി. 1943 ൽ പൊളാൻസ്കിയുടെ
മാതാപിതാക്കളെ നാസി കോൺസൻട്രേഷൻ ക്യാമ്പിലേക്ക് നിഷ്കാസിതരാക്കപ്പെട്ടു. അതോടെ അദ്ദേഹം അവിടെ നിന്ന് രക്ഷപ്പെടുകയായിരുന്നു. അന്ന് പിടിക്കപ്പെടാതിരിക്കാനുള്ള കാരണങ്ങൾ പൊളാൻസ്കി പറയുന്നത് ഇങ്ങനെയാണ്

” തന്നെ കണ്ടാൽ ഒരു ജൂതനാണെന്ന് ഉറപ്പിക്കുക അസാധ്യമായിരുന്നു. പോളണ്ടിലെ ഏതൊരു സാധാരണക്കാരന്റെയും  മുഖച്ഛായയായിരുന്നു തനിക്ക്”

1945   ൽ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ വിമാനങ്ങൾ തന്റെ നഗരത്തിലേക്ക് പറന്നിറങ്ങിയ കാഴ്ചയെ കുറിച്ച് ആനന്ദത്തോടെ അദ്ദേഹം ഓർമിക്കുന്നുണ്ട് പിൽക്കാലത്ത്. 1946 ൽ   യുദ്ധം   അവസാനിക്കുന്നു. പൂർണമായിത്തന്നെ. അക്കാലത്താണ് ‘’ദി പിയാനിസ്റ്റ്’’ പോളിഷ് ഭാഷയിൽ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുന്നത്. അതി ദാരുണമായ ദുരന്തങ്ങളെ ഏകാകിയായ ഒരു മനുഷ്യൻ അതിജീവിച്ചതിന്റെ ആത്മകഥാഖ്യാനമായിട്ടാണ് ആ പുസ്തകം ലോകം ഏറ്റെടുത്തത്. പക്ഷേ പ്രസിദ്ധീകരിക്കപ്പെട്ട് ഏറെക്കാലത്തിനു ശേഷം മാത്രം! ആദ്യ പതിപ്പിനെ ആദ്യം നിരോധിച്ചത് പോളണ്ട് തന്നെയായിരുന്നു. സ്റ്റാലിൻ ഭരണത്തിനു കീഴിലുള്ള പോളിഷ് വിഭാഗങ്ങൾ പ്രചാരത്തിൽ നിന്ന് ഉടനടി പിന്മടക്കിയ സ്പിൽമാന്റെ പുസ്തകം പതിറ്റാണ്ടുകളായി ആപേക്ഷികമായ ഒരു അവ്യക്തതയിൽ തളര്‍ന്നു പോയിരുന്നു. 1990-കളുടെ അവസാനത്തിൽ വാർസോയിലെ ഒരു മനുഷ്യന്റെ അതിജീവനത്തിന്റെ അസാധാരണമായ കഥ എന്ന പേരിൽ സ്പിൽമാന്റെ മകൻ ആൻഡ്രെജ് അതിന്റെ കൈയെഴുത്തുപ്രതി വിവർത്തനത്തിനും പുനഃപ്രസിദ്ധീകരണത്തിനുമായി പരിഭാഷപ്പെടുത്തി ഇംഗ്ലീഷിൽ പ്രസിദ്ധം ചെയ്യുകയായിരുന്നു.

1946-ൽ വ്ലാഡിസ്ലാവ് സ്പിൽമാൻ തന്റെ ഓർമ്മക്കുറിപ്പായ ഡെത്ത് ഓഫ് എ സിറ്റി എഴുതി, അതിൽ പോളണ്ടിലെ നാസി അധിനിവേശകാലത്തെ തന്റെ വേദനാജനകമായ അഗ്നിപരീക്ഷ വിവരിക്കുന്നു. തനിക്കും കുടുംബത്തിനും അവരുടെ സമൂഹത്തിനും നേരെ നടന്ന അതിക്രമങ്ങളെക്കുറിച്ചും അപമാനങ്ങളെക്കുറിച്ചും വിഷാദത്തോടെ അദ്ദേഹം പറയുന്നു. അപ്രമാദിത്വത്തിന്റെയും അപ്രായോഗികതയുടെയും കാപട്യം അദ്ദേഹത്തെ ഒളിവിൽ കഴിയാൻ അനുവദിച്ചുവെങ്കിലും വാർസോയിലെ അര ദശലക്ഷം മറ്റ് ജൂതന്മാരോടൊപ്പം അദ്ദേഹത്തിന്റെ മുഴുവൻ കുടുംബത്തെയും കെടുത്തിക്കളഞ്ഞു. നിലവിലുള്ള സാഹിത്യ കൃതികളുടെ ചലച്ചിത്രാവിഷ്കാരങ്ങൾക്ക് പലപ്പോഴും ചലച്ചിത്ര കഥ പറച്ചിലിന്റെ ആവശ്യങ്ങളും സംവിധായകന്റെ ആഖ്യാന കാഴ്ചപ്പാടും അനുസരിക്കാൻ യഥാർത്ഥ ആഖ്യനങ്ങളില്‍ നിന്ന് തീര്‍ച്ചയായും ചില വ്യതിയാനങ്ങൾ ആവശ്യമാണ്,

എഴുതപ്പെട്ട വാക്കിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി സമയവും സ്ഥലവും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു ആഖ്യാന മാധ്യമം കൂടിയാണ് സിനിമ. പുസ്തകവും സിനിമയും തമ്മിലുള്ള വ്യത്യാസങ്ങളും അനിശ്ചിതത്വങ്ങളും – സമ്മർദ്ദങ്ങളും , വിപുലീകരണങ്ങളും , വക്രതകളും കൂട്ടിച്ചേർക്കലുകളും ഒഴിവാക്കലുകളും സംവേദനക്ഷമതയും, നിർമ്മാണ, ബജറ്റ് പരിഗണനകളും , സ്റ്റുഡിയോ രാഷ്ട്രീയവും , യഥാർത്ഥ ലോജിസ്റ്റിക് പ്രത്യാഘാതങ്ങളും കലർന്ന സംയോജനത്തിൽ അധിഷ്ഠിതമായിരിക്കും സിനിമ എന്ന, കാഴ്ചയുടെയും ശബ്ദത്തിന്റെയും ചലനാത്മക സംയോജനം. ഈ പ്രത്യേക സന്ദർഭത്തിൽ, വിചിത്രവും അജ്ഞാതവുമായ മുൻവിധിയോടെ, സ്പിൽമാൻ ,പൊളാൻസ്കിക്കും ഹാർവുഡിനും ചില മാറ്റങ്ങൾ വരുത്താൻ മൗനമായ അനുമതിയിലൂടെ ഒരു  വിമോചന മാർഗ്ഗനിർദ്ദേശം നൽകുകയായിരുന്നു എന്ന് പറയാം .

as I look back on other, more terrible memories, my experiences of the Warsaw ghetto, a period of almost two years, merge into a single image as if they had lasted only a single day. Hard as I try, I cannot break it up into smaller sections that would impose some chronological order on it, as you usually do when writing a journal

എന്നാണ് സ്പില്‍ മാന്‍ എഴുതുന്നത് .

സിനിമയുടെ അവസാനത്തിനടുത്തുള്ള ഒരു രംഗത്തിൽ, ഒരു നാസി ഓഫീസറുമായുള്ള ഒരു സുപ്രധാന ഏറ്റുമുട്ടലിനെ പൊളാൻസ്കി ഗ്രാഫിക് ആയി ചിത്രീകരിക്കുന്നു, എന്നാൽ ആ നിമിഷത്തിൽ സ്പിൽമാന്റെ നിലനിൽപ്പിനെ പിയാനിസ്റ്റിക് നേട്ടത്തിന്റെ ബാഹ്യ വശങ്ങളുമായി മാത്രം ബന്ധപ്പെടുത്തുന്നു പോളാൻസ്കി, : കൂടുതൽ വിപുലമായി, സംഗീതത്തിലെ സമയത്തിന്റെയും ഓർമ്മയുടെയും ഘടകങ്ങളിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കാൻ പൊളാന്‍സ്കി ആഗ്രഹിക്കുന്നുണ്ട് ഈ സിനിമയില്‍ .

അങ്ങനെ  സ്പിൽമാന്റെ ആന്തരിക ലോകവും അദ്ദേഹം തിരഞ്ഞെടുത്ത കലയില്‍  അതിന്റെ ആവിഷ്കാരവും തമ്മിലുള്ള അനിഷേധ്യമായ ബന്ധവും ഒരു പിയാനിസ്റ്റും സംഗീതജ്ഞനും എന്ന നിലയിലുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജീവിതവും സ്വന്തം ഐഡന്റിറ്റിയും, സംഗീതവുമായും ഉപകരണവുമായുമുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ ബന്ധവും ഉയർന്ന പരിശീലനം ലഭിച്ച പ്രൊഫഷണൽ സംഗീതജ്ഞന്റെ സവിശേഷമായ ചില പ്രത്യേക സ്വഭാവ സവിശേഷതകളും അദ്ദേഹം ദൃശ്യവല്‍ക്കരിക്കുന്നു.

പൊളാൻസ്കിയുടെ ചിത്രത്തിന്റെ ആരംഭം, മധ്യഭാഗം, അവസാനം എന്നിവ വിവരിക്കുന്ന മൂന്ന് നിമിഷങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ച്, സ്പിൽമാന്റെ ആന്തരിക മാനസികാവസ്ഥയുടെ സങ്കീർണ്ണവും ഗുണിതവുമായ ആവിഷ്കാരമായി സംഗീതം എങ്ങനെ പ്രവർത്തിക്കുന്നുവെന്നതാണ് ഈ സിനിമയുടെ ആന്തരപാഠം നമുക്ക് മനസിലാകും.

ചോപിന്റെ സംഗീതത്തെ ചലച്ചിത്രാഖ്യാനത്തിന്റെ പ്രതീകാത്മകവും ആഖ്യാനേതരവുമായ ഭാഷയായി സംവിധായകന്‍ കണ്ടെടുക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഒപ്പം, ആഘാതകരമായ അനുഭവങ്ങളിലൂടെ സ്വന്തം സർഗ്ഗാത്മക പ്രവർത്തനത്തെ പൊളാൻസ്കി പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നതായും ഇതിനെ  വ്യാഖ്യാനിക്കാം. സംഗീതജ്ഞനും പിയാനിസ്റ്റുമായ  സ്പീൽമാൻ നാസി ഭരണകാലത്ത് ഒട്ടേറെ ദുരിതങ്ങൾക്ക് പാത്രമായ കഥ പുസ്തകത്തിൽ പരാമർശിക്കുന്നുണ്ട്. മനുഷ്യരെന്ന നിലയിൽ അവരിൽ നിലനിൽക്കുന്ന ആത്മബോധത്തെ തച്ചുടക്കലായിരുന്നു നാസികൾ ചെയ്തത്.

രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിന്റെ അവസാനം മുതൽ, അമേരിക്കൻ, യൂറോപ്യൻ സിനിമ ഒരു വലിയ ഹോളോകോസ്റ്റ് ചലച്ചിത്ര സാഹിത്യം സമാഹരിച്ചിട്ടുണ്ട്, അതിൽ ഫിക്ഷൻ മുതൽ കെട്ടുകഥ വരെ, ഡോക്യുമെന്ററി മുതൽ സാങ്കൽപ്പികത വരെ, പത്രപ്രവർത്തന റിപ്പോർട്ടിംഗ് മുതൽ വാണിജ്യ റിലീസ് വരെ, ‘ഹോളോകോസ്റ്റ്’ എന്ന ഏകനാമത്തിൽ സമാഹരിച്ച എണ്ണമറ്റ കഥകൾ ആ ക്രൂരതകളെ വെളിപ്പെടുത്തുന്നുണ്ട് . ഇരകൾ, അതിജീവിച്ചവർ, അവരുടെ കുട്ടികൾ, സഹോദരങ്ങൾ, വിധവകൾ, വിധവകൾ, നാസി കുറ്റവാളികൾ, സംഘർഷത്തിലായ ജർമ്മൻ പൗരന്മാരും സൈനികരും, രാഷ്ട്രീയക്കാരും നിയമജ്ഞരും, യുദ്ധാനന്തര ഡോക്യുമെന്ററികൾ, ചരിത്രകാരന്മാർ തുടങ്ങിയവർ അതില്‍ ഉൾപ്പെടുന്നു .

പൊളാൻസ്കിയുടെ പിയാനിസ്റ്റ് ഉൾപ്പെടുന്ന ഒരു വിഭാഗം, ഹോളോകോസ്റ്റ് അനുഭവത്തിന്റെ ക്രൂരത, മനുഷ്യത്വരഹിതത, നിസ്സാരത എന്നിവ കഴിയുന്നത്ര കൃത്യമായി ചിത്രീകരിക്കാൻ ഈ സിനിമകൾ ശ്രമിക്കുന്നുണ്ട്. കഴിഞ്ഞ ദശകത്തിൽ ഇത്തരത്തിലുള്ള ശ്രദ്ധേയമായ വാണിജ്യ റിലീസുകളിൽ സ്പിൽബർഗിന്റെ ഷിൻഡ്ലറുടെ പട്ടിക (1993), ടിം ബ്ലെയ്ക്ക് നെൽസന്റെ ദി ഗ്രേ സോൺ (2001) എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്നു. ബെനിഗ്നിയുടെ ലൈഫ് ഈസ് ബ്യൂട്ടിഫുൾ (1999) എന്ന ചിത്രവും ഉൾപ്പെടുത്തേണ്ടതാണ്, എന്നിരുന്നാലും ഈ ചിത്രം റിയലിസത്തിന്റെ സമ്പ്രദായങ്ങളെ മനഃപൂർവ്വം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിൽ വ്യത്യസ്തമായ സമീപനമാണ് സ്വീകരിച്ചത്. വംശഹത്യയുടെ ചിത്രീകരണങ്ങളിൽ പ്രാതിനിധ്യത്തിന്റെ പ്രതിസന്ധിക്ക് പരിഹാരമായി ഒരു ഫാന്റസ്മാഗോറിക്കൽ ശൈലി സ്വീകരിക്കുന്നുണ്ട് ഈ ചിത്രങ്ങൾ.

ദി പിയാനിസ്റ്റ് പോലുള്ള ഒരു സിനിമ കാഴ്ചക്കാരനും കമന്റേറ്റർക്കും സവിശേഷമായ വെല്ലുവിളികൾ ഉയർത്തുന്നു. ഏറ്റവും പ്രധാനമായി അതിന്റെ സങ്കുചിതത്വവും ആന്തരികതയും,അവയുടെ ദൃശ്യമാത്മക സമീപനങ്ങളും. ഒരു മാസ്റ്റർ ഫിലിം മേക്കറുടെ ശേഖരത്തിൽ നിന്നുള്ള കഥാപാത്രങ്ങളുടെയും പ്രത്യേക വിഷ്വൽ ഉപകരണങ്ങളുടെയും വിശാലമായ അഭിനേതാക്കളുടെയും  (ഒരു ബ്ലാക്ക് ആൻഡ് വൈറ്റ് സിനിമയിലെ വർണ്ണത്തിന്റെ ഹ്രസ്വ നിമിഷങ്ങൾ പോലുള്ളവ) അക്രമത്തിന്റെയും സാമുദായിക പ്രക്ഷോഭത്തിന്റെയും വിശാലമായ അടരുകള്‍ ഛായാചിത്രത്തിനുള്ളിൽ എന്ന പോലെ പിയാനിസ്റ്റില്‍  നെയ്തിരിക്കുന്നു.

i did not hence
a reputation to defend

എന്ന് പൊളാൻസ്കി ഒരിക്കൽ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. പിയാനിസ്റ്റ് അടിസ്ഥാനപരമായി ഒരു വ്യക്തിയുടെ ചുറ്റുപാടിനുള്ളിൽ സജ്ജീകരിച്ച കഥയാണ്; ആഘാതകരമായ ഒറ്റപ്പെടൽ, നഷ്ടം, കഷ്ടപ്പാട്, ആത്യന്തിക അതിജീവനം എന്നിവയുടെ ഭീകരതയുടെ വ്യക്തിപരവും വേദനാജനകവുമായ രേഖയാണിത്. സംഗീതത്തിന്റെ ഈ നിമിഷാര്‍ദ്ധമായ ആസ്വാദ്യതയും ആഘാതകരമായ അനുഭവവും തമ്മിൽ സവിശേഷമായ  ബന്ധങ്ങളുണ്ട്. വേദന അനുഭവിക്കുന്ന ശിശുവിനെ കാണിക്കുമ്പോള്‍ ഉപയോഗിക്കുന്ന താളത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം, പ്രത്യേകിച്ച് സൗമ്യമായ വിറയലുകള്‍ അല്ലെങ്കിൽ സംഗീതാത്മക ചലനങ്ങൾ എന്നിവ പരിഗണിക്കുമ്പോൾ ഈ ബന്ധങ്ങൾ കൂടുതൽ വ്യക്തമാകും.

ചിത്രത്തിൽ, സമയ വ്യതിയാനത്തിന്റെ അവസ്ഥ ഗ്രാഫിക് ആയി ആനിമേറ്റുചെയ്തിരിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, ഭയാനകമായ അക്രമങ്ങള്‍ … ഞെട്ടിക്കുന്ന വേഗത്തിൽ സംഭവിക്കുന്ന രംഗങ്ങളിൽ – ഒരു യുവതി നിരുപദ്രവകരമായ ഒരു ചോദ്യം ചോദിക്കുന്നു. അപ്രതീക്ഷിതമായി തലയിൽ വെടിവയ്ക്കുന്ന ഒരു രംഗം, – ഒരു കൂട്ടം പുരുഷന്മാരെ ഒരു സംഘത്തില്‍  നിന്ന് പെട്ടെന്ന് വലിച്ചിഴച്ച് നിലത്ത് കിടത്തുന്ന രംഗം,.  ഓരോരുത്തരും ഒന്നിനു പുറകെ ഒന്നായി നിഷ്കരുണം ഉന്മൂലനം ചെയ്യപ്പെടുന്നു. നാസി ഓഫീസറുടെ ബുള്ളറ്റ് ക്ലിപ്പ് തന്റെ അവസാന ഇരയ്ക്ക് തൊട്ടുമുമ്പ് ശൂന്യമാകുന്നുണ്ട്. ചടുലമായ ചലനങ്ങളുടെ പരിചരണം കൊണ്ട് ഈ ദൃശ്യം കാഴ്ച്ചയിൽ നിലനിൽക്കുന്നു. ജർമൻ നാസികളുടെ ആദ്യ ബോംബ് വീഴുമ്പോൾ ആകാശവാണി നിലയത്തിൽ ചോപ്പിൻ വായിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു. അതേക്കുറിച്ച്,സ്പീൽമാൻ പ്രതികരിക്കുന്നത് ഇങ്ങനെയാണ്

“I’m not going anywhere.

ജീവിതം വളരെ പെട്ടെന്ന് പഴയതുപോലെ ആവും എന്ന് എല്ലാവരെയും പോലെ ഞാനും കരുതുന്നു. പിന്നീട് ഇംഗ്ലണ്ടും ഫ്രാൻസും തമ്മിൽ യുദ്ധം പ്രഖ്യാപിക്കുകയാണ്. നാസികൾ പരാജയപ്പെടുമെന്ന സ്വപ്നം ഇല്ലാതാകുന്നു. നഗരത്തിലെ ജൂതന്മാർ ഗെറ്റൊ തെരുവിലേക്ക് പടിയിറക്കപ്പെടുന്നു. വലിയ മതിലുകൾ ഉയരുന്നു. ചുവന്ന ഇഷ്ടികകളുടെ മതിൽ എല്ലാ പ്രത്യാശകളെയും അടച്ചു കളയുകയാണ്.

സിനിമയുടെ ഭൂരിഭാഗവും പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്ന പ്രധാന ആശയങ്ങളിലൊന്ന് ‘പ്രത്യാശ നമ്മുടെ നിലനിൽപ്പിന് ഉപകരണമാണ്’ എന്നതാണ്. സ്പിൽമാനിലൂടെ ഈ ആശയം അതിന്റെ സത്ത നഷ്ടപ്പെടാതെ ചിത്രീകരിക്കപ്പെടുന്നു, വാർസോയിൽ അതിജീവനത്തിനായി പോരാടുമ്പോൾ, ഒരിക്കൽ തനിക്ക് അറിയാവുന്ന എല്ലാവരേയും പോലെ തന്നെ തനിക്കും , എല്ലാം  നഷ്ടപ്പെട്ടു എന്നദേഹം പറയുന്നുണ്ട് സിനിമയില്‍.

പിയാനോയുടെ കട്ടകൾക്ക് മുകളിൽ അയാളുടെ വിരലുകൾ വായുവിലൂടെ നീങ്ങുന്നത് നമുക്ക് കാണാം. സിനിമയിലുടനീളം സ്പിൽമാൻ തന്റെ കാലുകളിൽ വിരൽ തട്ടുമ്പോൾ പിയാനോ വായിക്കുന്നതായി നടിക്കുന്നതും കാണാം.  ഇതുപോലുള്ള നിമിഷങ്ങളില്‍ നിശ്ശബ്ദത പാലിച്ചുകൊണ്ട് ആ നിമിഷത്തെ അതിജീവിക്കാനുള്ള കരുത്ത് പ്രത്യാശയുടെ രൂപത്തില്‍ സിനിമയില്‍ നിറയുന്നുണ്ട്. സംഗീതം കൊണ്ട് മരണത്തെ അതിജീവിക്കുക എന്ന കാവ്യനീതി ഈ സിനിമയില്‍ ഉണ്ട്. ഒരു ജർമ്മൻ ഉദ്യോഗസ്ഥൻ സ്പിൽമാനോട് തനിക്കായി പിയാനോ വായിക്കാൻ ആവശ്യപ്പെടുകയും ആ സംഗീതത്തിന്റെ വശ്യതയാല്‍ അവനെ ജീവിക്കാൻ അനുവദിക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ, സ്പിൽമാന്റെ പ്രതീക്ഷ – സംഗീതം, മാനസികമായി ഒരു ജനതയെ അതിജീവിക്കാൻ സഹായിക്കുക മാത്രമല്ല, ഒരുലോകത്തിന്റെ മുഴുവന്‍ പ്രത്യാശയായി നിലനില്‍ക്കാന്‍ കഴിയുന്നു എന്നും കൂടി അര്‍ത്ഥമാക്കുന്നുണ്ട്.

പോളിഷ് സംഗീതസംവിധായകനായ ചോപിനെ  മാത്രമാണ് ‘ദി പിയാനിസ്റ്റിൽ’ ഉടനീളം ഉപയോഗിക്കുന്നത്. വിഷാദഭരിതമായ ഉദ്വേഗജനകവുമായ  അദ്ദേഹത്തിന്റെ സംഗീതം വിനാശകരമായ  ഒരു മാനസികാവസ്ഥക്ക്‌ ആക്കം കൂട്ടുന്നു. എന്നിട്ടും, പ്രതീക്ഷയുടെ സൂചനയുണ്ട്, ഇതിലൂടെ, സംഭാഷണത്തിനോ ദൃശ്യങ്ങള്‍ക്ക്‌ പ്രകടമാക്കാന്‍ പറ്റാത്ത രീതിയിൽ സംവിധായകന് തന്റെ ആശയങ്ങൾ കൂടുതൽ വ്യക്തമായി പ്രകടിപ്പിക്കാൻ കഴിയുന്നുമുണ്ട്. ആന്ദ്രേ ബോഡി (Andre Brody) അവതരിപ്പിക്കുന്ന സ്പീൽ മാന്റെ കഥാപാത്രം അയാളുടെ കയ്യിൽ ഭദ്രമാണ്. പാലായനത്തിന്റെയും ആത്മപീഡനങ്ങളുടെയും മുറിവുകളുടെയും ആഴമാണ് അയാളുടെ മുഖത്ത്. പിയാനിസ്റ്റ് മുക്കാൽ ഭാഗവും ചിത്രീകരിച്ചത് പോളണ്ടിൽ ആണ്. 1962 ൽ Knife in the water എന്ന ചിത്രത്തിനുശേഷം പിയാനിസ്റ്റ് വേണ്ടിയാണ് പൊളാൻസ്കി ക്യാമറയുമായി പോളണ്ടിൽ എത്തുന്നത്. പോളണ്ടിലെ മുക്കാൽഭാഗവും, പോളണ്ടിനു പുറമേ ഒരു ജർമൻ സ്റ്റുഡിയോയിലും പിയാനിസ്റ്റിന്റെ ചില ഭാഗങ്ങൾ ഷൂട്ട് ചെയ്തു.

ജീവിതത്തിൽ  സ്പീൽമാൻ ഒളിച്ചിരുന്ന ഒരു തെരുവ് പൊളാൻസ്കി പുന:നിർമിക്കുകയായിരുന്നു. ഗെറ്റൊ തെരുവുകളിലെ ഉയർന്ന മതിലുകൾ തന്റെ ജനാലയിലൂടെ കാണും വിധം പൊളാൻസ്കി പുനരാവിഷ്കരിച്ചു യുദ്ധത്തിൻറെ ഓർമ്മകളെ സ്പീൽ മാനിന്റെ കഥാപാത്രത്തിലേക്ക് അദ്ദേഹം ചേർത്തിണക്കി. യുദ്ധത്തിൽ നശിച്ചുപോയ ജലനഗരാവശിഷ്ടങ്ങളുടെ ദൃശ്യങ്ങളും സ്പർശങ്ങളും ചലച്ചിത്രത്തിൽ ഉണ്ട്. വായിക്കാനാവാത്ത ഒരു പിയാനോ നഗരാവശിഷ്ടങ്ങൾക്കിടയിൽ കിടക്കുന്ന ദൃശ്യം കാഴ്ചക്കാരെ എന്നും പിന്തുടരും. പിയാനിസ്റ്റിന്റെ അവസാന രംഗത്തിൽ ഒരു ജർമൻ ക്യാപ്റ്റനുമായുള്ള സ്പീൽമാനിന്റെ കണ്ടുമുട്ടലാണ് ചിത്രീകരിച്ചിട്ടുള്ളത്. സ്പീൽമാൻ ഒളിഞ്ഞിരിക്കുന്ന ഇടം കണ്ടെത്തുന്നത് അയാളാണ്. നിശബ്ദതകളെയും അർദ്ധ വിരാമങ്ങളെയും ചലച്ചിത്ര ഭാഷയിലേക്ക് സംക്രമിപ്പിക്കുന്ന അതീവസൂക്ഷ്മമായ ശൈലിയാണ് പോളാൻസ്കി പിയാനിസ്റ്റിൽ അവതരിപ്പിച്ചിട്ടുള്ളത്. പോളാൻസ്കിയുടെ ഏറ്റവും ഉജ്ജ്വലമായ ഒരു ഷോട്ടാണിത്. വിരാമങ്ങളും അര്‍ദ്ധ വിരാമങ്ങളും ദൃശ്യഭാഷയില്‍ എങ്ങനെ കൊണ്ടുവരാം എന്ന ആലോചന  ധാരാളം ഉപയോഗിച്ചുകൊണ്ടാണ് അദ്ദേഹം ഇത് സൃഷ്ടിച്ചിരിക്കുന്നത്. ആ കാലത്തെ കുറിച്ച് ആന്റണി ഹെത് ന്റെ ഒരു കവിതയിൽ പറയുന്നുണ്ട്

“ഞങ്ങൾ ഇപ്പോൾ ഒരു
ജർമൻ മരത്തിനടിയിലേക്ക്
നീങ്ങി നിൽക്കുന്നു.
അവിടെ മൂന്ന് ആളുകളോട്
നീങ്ങി നിൽക്കാൻ
കല്പനയുണ്ട്.
അതിൽ രണ്ട് യഹൂദന്മാരോട്
കിടക്കാൻ
കല്പ്പിക്കുന്നു.
രണ്ട് ജൂതന്മാർ
ഒരുവനെ ജീവനോടെ
അടക്കം ചെയ്യുന്നു
നീലിച്ച കണ്ണുകളിൽ നിന്ന് വെളിച്ചം
അടഞ്ഞു പോയിരിക്കുന്നു.

(More light! More light -Antony Hecht )

അമ്മയിൽ നിന്നും മാതൃരാജ്യത്തിൽ നിന്നും വേർപിരിഞ്ഞ് ഏകദേശം 65 വർഷത്തിനുശേഷം തന്റെ സിനിമ രൂപകൽപ്പന ചെയ്യുന്ന പൊളാൻസ്കിയെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം വീട്ടിലേക്ക് ഒരു തിരിച്ചുവരവും ഉണ്ടായിട്ടില്ല. അതുകൊണ്ട് സ്വന്തം ചരിത്രസാഹചര്യങ്ങളെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്ന ഒരു കലാപരമായ തിരഞ്ഞെടുപ്പിന് പൊളാൻസ്കി ഈ അവസരം വിനിയോഗിച്ചുവെന്നത് വിശ്വസനീയമായ ഒരു അനുമാനമായി തോന്നുന്നു. ആ അനുഭവങ്ങളാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജീവിതത്തെ രൂപപ്പെടുത്തിയത്, തടസ്സപ്പെട്ട കാര്യങ്ങൾ പൂർത്തിയാക്കാൻ എപ്പോഴെങ്കിലും മടങ്ങിവരാനുള്ള സാധ്യതയെക്കുറിച്ചുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ ബോധം പ്രകടിപ്പിക്കാൻ പാകമാണെന്നു കണ്ട് ഒരു കൃതി തിരഞ്ഞെടുത്തു. ഭാവാവിഷ്കരത്തില്‍  ആത്മപരിശോധനാപരമായ സി # മൈനർ നോക്റ്റൂണിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി, ചോപിൻ പൊളാൻസ്കിയുടെ സംഗീതചിന്തയില്‍ കടന്നു വന്ന തിരഞ്ഞെടുപ്പായ ഒന്നാം ബല്ലാഡെ അതിശയകരവും നാടകീയവുമായ മാനസികാവസ്ഥകൾ നിറഞ്ഞ ഒരു മഹത്തായ പ്രസ്താവനയായി മാറുകയാണ് സ്പിൽമാനെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം, ഈ തിരഞ്ഞെടുപ്പ്.

ശാരീരികവുമായ അവസ്ഥയും അതിജീവനത്തിനായുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ തീവ്രമായ സഹജാവബോധവും കണക്കിലെടുക്കുമ്പോൾ, ഒന്നാം ബല്ലാഡെയേക്കാൾ  ഒട്ടും മികച്ചതല്ലാത്ത പിയാനോയ്ക്ക് സാങ്കേതികമായി അല്ലെങ്കിൽ സൗന്ദര്യാത്മകമായി വിലമതിക്കുന്ന ഒരു കൃതി തീർച്ചയായും വിവേകപൂർണ്ണമായ ഒരു അടയാളമായി നിലനില്‍ക്കും.

ഒരു നെടുവീർപ്പെന്ന പോലെ, ശ്വാസം പോലെ ഈ സിനിമ സംഗീതം ശ്വസിക്കുന്നതായി തോന്നുന്നു. ചുരുക്കിപ്പറഞ്ഞാൽ, ചെറുതിൽ നിന്ന് വലുതിലേക്കുള്ള അതിശയകരമായ മോഡുലേഷൻ ഒഴികെ, അഗാധമായ ഒരു മാറ്റം ഒഴികെ, വ്ലാഡിസ്ലാവ് സ്പിൽമാനും തൊട്ടടുത്ത നിമിഷം സംഭവിക്കാനുള്ള അടുത്ത ശ്വാസത്തെ പ്രേക്ഷകര്‍ക്ക് അനുഭവിക്കാന്‍, സങ്കൽപ്പിക്കാൻ വഴിയൊരുക്കുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. ഇത് മരണത്തിന്റെ അവസാന ശ്വാസം അല്ല, മറിച്ച് ജീവിക്കുന്ന ഒരു ജീവിതത്തിൽ എടുക്കുന്ന മറ്റൊരു ശ്വാസമാണ്.

യുദ്ധ ശേഷം ജീവിതകാലം മുഴുവൻ പിയാനിസ്റ്റായി ജീവിക്കുന്ന സ്പീൽ മാനെ നമുക്ക് കാണാം. 1990-ൽ പുന:പ്രസിദ്ധീകരിക്കപ്പെട്ട ഈ പുസ്തകം ഒരു ജീവചരിത്രം എന്ന രീതിയിലല്ല പൊളാൻസ്സ്കി ചലച്ചിത്രമാക്കിയിരിക്കുക. മറിച്ച്, ഒരു പീഡന കാലത്തെ നേരിൽ കാണുകയും സാക്ഷിയാവുകയും അവിടെ ഉണ്ടാവുകയും ഓർമ്മകൾ പേറുകയും ചെയ്യുന്ന ഒരാളെ അവതരിപ്പിക്കുക എന്ന രീതിയിലാണ്.

യുദ്ധങ്ങളുടെ മുറിവുകള്‍ സംഗീതം കൊണ്ടല്ലാതെ എങ്ങനെ കഴുകിക്കളയും ?

ആത്മ ഓൺലൈൻ വാട്ട്സാപ്പിൽ ലഭിക്കാൻ ഇവിടെ ക്ലിക്ക് ചെയ്യുക

ആത്മ ഓൺലൈനിലേക്ക് നിങ്ങൾക്കും സൃഷ്ടികൾ അയക്കാം: (ഫോട്ടോയും ഫോണ്‍ നമ്പറും സഹിതം)
Email : editor@athmaonline.in

ആത്മ ഓൺലൈനിൽ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുന്ന രചനകളിലെ അഭിപ്രായങ്ങൾ രചയിതാക്കളുടേതാണ്. അവ പൂർണമായും ആത്മയുടെ അഭിപ്രായങ്ങൾ ആകണമെന്നില്ല