ആത്മാവിന്റെ പരിഭാഷകള്‍ (സിനിമ, കവിത, സംഗീതം)
Part-2
ഭാഗം 34
ഡോ. രോഷ്നി സ്വപ്ന
‘When you take a tree that is rooted in the ground,
and transfer it from one
place to another,
the tree will no longer bear fruit.
And if it does, the fruit will not be as good as
it was in its original place.
This is a rule of nature.
I think if I had left my country,
I would be the same as the tree’. –Abbas kayarosthmi
കാഴ്ചകളും ദൃശ്യങ്ങളും വരകളും നിറങ്ങളും എന്നെ ആവേശിച്ച കാലത്ത് ഞാന്‍ ഒരുപാട് വരച്ചു. സിനിമയുടെയും പെയിന്റിങ്ങുകളുടേയും അതീതലോകങ്ങള്‍ എന്നെ കാലത്തില്‍ നിന്ന് അടര്‍ത്തിയെടുത്ത് മറ്റേതോ കാലത്തിലേക്ക് കുടഞ്ഞു കളഞ്ഞു. കണ്ണില്‍ പതിയുന്ന കാഴ്ചകളിലേക്ക് മീനിനെപ്പോലെ നോക്കി നിന്നു.
അങ്ങനെ കണ്ട എന്റെ തന്നെ ജീവിതങ്ങളാണ് ചിലപ്പോള്‍ എന്റെ കവിതകളില്‍ വരുന്നത്. അല്ലെങ്കില്‍ ചില കവിതകള്‍ എന്നെക്കൊണ്ട് എഴുതിച്ചത് ചില സിനിമകളാണ് എന്ന് പറയുന്നതാവും ശരി. എഴുത്തില്‍ കാഴ്ചയുടെ സ്വാധീനമുണ്ടല്ലോ എന്ന് ചിലരെങ്കിലും ചോദിക്കുമ്പോള്‍ എന്റെ ഉള്ളിലെ ആ രഹസ്യം പതുങ്ങിയിരിക്കും. എന്നെ കാഴ്ചയുടെ ഭ്രമാത്മകതയിലേക്ക് കൊണ്ട് പോയ കുട്ടിക്കാലത്തെ പ്രകൃതിയും ഞാന്‍ കണ്ട സിനിമകളും ഞാന്‍ കണ്ട ചിത്രങ്ങളും പെയിന്റിങ്ങുകളും പുസ്തകങ്ങളും നിഗൂഢമായ ഒരാനന്ദമായി നില്‍ക്കുന്നു. അങ്ങനെ എഴുതിയ ചില കവിതകളും അവയ്ക്ക് കാരണമായ ചില സിനിമകളും ഉണ്ട്. അവയെക്കുറിച്ചുള്ള ചെറിയ ഓര്‍മയാണീ കുറിപ്പ്.
ആത്മധ്യാനത്ത്തിന്റെ കവിതകള്‍
ആത്മീയവും സൗന്ദര്യാത്മകവുമായ ഏഴ് സിനിമകളാണ് ആന്ദ്രേ തര്‍ക്കോവ്‌സ്‌കി സൃഷ്ടിച്ചത്. അതിമനോഹരമായ ദൃശ്യങ്ങള്‍ (visual imagery ), കാഴ്ചയെ അപഹരിക്കുന്ന ദൂരക്കാഴ്ചകളും വിശാല ദൃശ്യങ്ങളും(long shots ) ലാന്‍ഡ്‌സ്‌കേപ്പിനോടും പ്രകൃതിയോടും ചേര്‍ന്ന് നില്‍ക്കുന്ന കാഴ്ച, സങ്കല്‍പ്പങ്ങള്‍ എന്നിവ കൊണ്ട് തര്‍ക്കോവ്‌സ്‌കി എനിക്ക് പ്രിയപ്പെട്ട സംവിധായകനാകുന്നു. കവിത, ഭാഷ, ചിത്രകല, സംഗീതം എന്നിവ കലര്‍ന്നു കൂടുതല്‍ കവിതയോട് അടുത്ത് കിടക്കുന്ന ദൃശ്യാഖ്യാനങ്ങളാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റേത്. തര്‍കോവസ്‌കിയുടെ കലാപരമായ അഭിനിവേശങ്ങള്‍ക്ക് കവിതയോടുള്ള അഭിനിവേശം ആഴത്തിലുള്ളതായിരുന്നു. ബാച്ച് മുതല്‍ ബീഥോവന്‍ വരെയുള്ള ഇതിഹാസ സംഗീതജ്ഞരുടെ സ്‌കോറുകള്‍, കാവ്യാത്മകമായ സാങ്കല്‍പ്പിക, റഷ്യന്‍ ഹൈ ആര്‍ട്ട് പെയിന്റിംഗുകള്‍ എന്നിവ തര്ക്കോവ്സ്കിയുടെ സിനിമകളില്‍ സ്ഥിരമായി കാണാവുന്ന സാന്നിധ്യങ്ങളാണ്. തര്ക്കോവ്സ്കിയുടെ ചിന്തകളില്‍ ഏറ്റവും കാവ്യാത്മകമായ സ്പര്‍ശങ്ങള്‍ വെളിപ്പെടുന്നത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ സമയസങ്കല്പങ്ങള്‍, സ്വപ്നം, ഓര്‍മ്മ എന്നിവയുടെ തടസ്സമില്ലാത്ത സിനിമാറ്റിക് സിന്തസിസ് എന്നിവയാണെന്ന് അദ്ദേഹത്തിന്റെ ചലച്ചിത്രങ്ങള്‍ സാക്ഷ്യപെടുത്തുന്നു. ആര്‍ട്ട്ഹൗസ് സിനിമയുടെ സാധ്യതകളെ പുനര്‍നിര്‍വചിക്കാന്‍ ഈ സമീപനങ്ങള്‍ സഹായിച്ചു. സ്വപ്നങ്ങളും ചരിത്രസ്മരണകളുമുള്ള യഥാര്‍ത്ഥ അനുഭവങ്ങളുടെ സങ്കലനവും സൂക്ഷ്മവുമായ സംയോജനവും സിനിമയുടെ കാവ്യാത്മകസ്വഭാവത്തെ അതിന്റെ പരകോടിയില്‍ എത്തിക്കാന്‍ അദ്ദേഹത്തെ സഹായിച്ചു.
തര്ക്കോവ്സ്കിയുടെ വീക്ഷണത്തില്‍, സിനിമ എന്നത് വ്യക്തിപരമായ പ്രതിഫലനങ്ങളും ചലച്ചിത്രകാരനും പ്രേക്ഷകനും തമ്മിലുള്ള ശക്തമായ ബന്ധവും പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്ന ഒരു മാധ്യമമാണ്. ഈ സിനിമാറ്റിക് ബോണ്ട് പ്രേക്ഷകരെയും ചലച്ചിത്രകാരനെയും കൂട്ടായ വ്യക്തിപരവും സാംസ്‌കാരികവും ചരിത്രപരവുമായ അനുഭവങ്ങള്‍ പങ്കുവെക്കുന്നതിലും സഹായകമായി. സ്വപ്നങ്ങളിലൂടെയും ഓര്‍മ്മകളിലൂടെയും തല്‍സമയത്തിലൂടെയും ബാല്യകാലത്തെയും യുദ്ധാനുഭവങ്ങളെയും തര്‍ക്കോവ്‌സ്‌കി ഒരുപോലെ പരാമര്‍ശിക്കുന്നു. നൊസ്റ്റാള്‍ജിയ, സാക്രിഫൈസ്, ഇവാന്‍സ് ചൈല്‍ഡ് ഹുഡ് എന്നീ സിനിമകളില്‍ കവിതയോടടുത്തു നില്‍ക്കുന്ന ആഖ്യാന ഭാഷയും ദൃശ്യഭാഷയുമാണ് ഉള്ളത്. തര്ക്കോവ്സ്കിയുടെ വ്യതിരിക്തമായ സിനിമാ സമീപനത്തെക്കുറിച്ച് സ്വീഡിഷ് എഴുത്തുകാരനായ ഇംഗ്മര്‍ ബര്‍ഗ്മാന്‍ ഒരിക്കല്‍ പറഞ്ഞു: ”ജീവിതത്തെ ഒരു പ്രതിഫലനമായും ജീവിതത്തെ ഒരു സ്വപ്നമായും ചിത്രീകരിക്കുന്ന സിനിമയുടെ സ്വഭാവത്തിന് അനുസൃതമായി ഒരു പുതിയ ഭാഷ കണ്ടുപിടിച്ച തര്‍ക്കോവ്സ്‌കിയാണ് എന്നെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം ഏറ്റവും മഹാന്‍.”
മനുഷ്യാവസ്ഥയുടെ സങ്കീര്‍ണ്ണതയെ ഇതുവരെ മറ്റൊരു ചലച്ചിത്രകാരനും നേരിട്ടിട്ടില്ലാത്ത തലത്തില്‍ അദ്ദേഹം പകര്‍ത്തുന്നു. മനോഹരമായ ലാന്‍ഡ്സ്‌കേപ്പുകളുടെ നീണ്ട ഒറ്റ-ക്യാമറ ഷോട്ടുകള്‍ സംയോജിപ്പിച്ച്, തുടര്‍ന്ന് അവയെ ഐക്കണിക് സൂപ്പര്‍ നാച്ചുറല്‍ ഡ്രീം സീക്വന്‍സുകളുമായി സംയോജിപ്പിച്ച് തര്‍ക്കോവ്‌സ്‌കി സിനിമയില്‍ കവിത സൃഷ്ടിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, 1975-ല്‍ പുറത്തിറങ്ങിയ തര്ക്കോവ്സ്കിയുടെ മിറര്‍ എന്ന ചലച്ചിത്രത്തില്‍, വീടിനുള്ളില്‍ വെള്ളം കയറുമ്പോള്‍ ഒരു അമ്മ കട്ടിലിന് മുകളില്‍ കയറുന്നതിന്റെ ഒരു ഷോട്ട് അവതരിപ്പിക്കുന്നുണ്ട് മഴ, തീ, അമാനുഷിക ഇമേജറി എന്നിവ പോലെയുള്ള ആശ്വാസകരമായ പ്രകൃതിദത്ത രൂപങ്ങളുടെ ദൃശ്യങ്ങളാല്‍ ഈ സൗന്ദര്യാത്മകമായ ദൃശ്യം സംയോജിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. മിറര്‍, ഇവാന്‍സ് ചൈല്‍ഡ്ഹുഡ് (1962) പോലുള്ള സിനിമകളില്‍ കാണപ്പെടുന്ന നോണ്‍-ലീനിയര്‍ ആഖ്യാനസമീപനം, സമയത്തെ ക്രമീകരിക്കുന്ന രീതി, സ്വപ്നം, ഓര്‍മ്മ എന്നിവ തമ്മില്‍ വേര്‍തിരിച്ചറിയാത്ത വണ്ണമുള്ള തര്ക്കോവ്സ്കിയുടെ സമീപനം എന്നിവ നമുക്ക് അനുഭവിക്കാനാകുന്നു.
മനോഹരവും ആധികാരികവും കാവ്യാത്മകവുമായ കലയുടെ ധാര്‍മ്മികത മിററില്‍ പ്രകടമാണ്. അതില്‍ ആത്മകഥാപരവും ഉയര്‍ന്ന വ്യക്തിപരവുമായ വിശദാംശങ്ങള്‍ കൂടി ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്നു. തര്ക്കോവ്സ്കിയുടെ സ്വന്തം കുട്ടിക്കാലത്തെ ഓര്‍മ്മയുടെ ശകലങ്ങള്‍, പിതാവ് ആഴ്‌സനിയുടെ കവിതകള്‍, സമയത്തിലും അനശ്വരതയിലും നെയ്‌തെടുത്തതാണ് എന്ന് നമ്മെ അനുഭവിപ്പിക്കുന്നു. അമേരിക്കന്‍ ഓട്ടൂര്‍ സ്റ്റാന്‍ലി കുബ്രിക്കിനെപ്പോലെ, ‘ട്രാന്‍സ്’ സിനിമകള്‍ നിര്‍മ്മിച്ചതിന്റെ ബഹുമതി തര്‍ക്കോവ്സ്‌കിക്ക് ലഭിച്ചിട്ടുണ്ട്. വേഗം കുറഞ്ഞു സ്വപ്നതുല്യമായ ചിത്രങ്ങളും ശബ്ദങ്ങളും ചേര്‍ന്ന് കാഴ്ചക്കാരെ ഒരു പ്രത്യേക മാനസികാവസ്ഥയില്‍ എത്തിക്കുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ഇമേഴ്സീവ്, സൈക്കഡെലിക്ക് അനുഭവം അദേഹത്തിന്റെ ചിത്രങ്ങള്‍ക്കുണ്ട്.
തര്ക്കോവ്സ്കിയുടെ ചില ചിത്രങ്ങളുടെ സവിശേഷതയാണ്, സാവധാനത്തിലുള്ളതും സ്വപ്നതുല്യവുമായ വേഗതയുടെ ഒരു സാധാരണ പാറ്റേണ്‍. അത് പലപ്പോഴും സൂക്ഷ്മമായ ക്യാമറ ചലനങ്ങളും ക്ലാസിക് സംഗീതത്തിന്റെ വിപുലമായ ഉപയോഗവും കൊണ്ട് പൂരകമാണ്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ കാലത്തെ റഷ്യന്‍ ബൗദ്ധിക മാര്‍ക്‌സിസ്റ്റുകളില്‍ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി, തര്ക്കോവ്സ്കിയുടെ ബൗദ്ധികവും ദാര്‍ശനികവും കലാപരവുമായ വീക്ഷണം ഒരു പരിധിവരെ അനിശ്ചിതത്വത്തിന്റെ സവിശേഷതയാണ്. അത് നിഗൂഢവും കൗതുകകരവും അവ്യക്തവുമാണ്. ദാര്‍ശനികമായി സമ്പന്നമായ ഈ വീക്ഷണം, പ്രണയം, പ്രകൃതി, ഭൗതികവാദം, യുക്തിവാദം തുടങ്ങിയ സാന്ദ്രമായ ദാര്‍ശനിക വിഷയങ്ങളുമായി പൊരുത്തപ്പെട്ടുകൊണ്ട് പരമ്പരാഗത ആഖ്യാന സിനിമയിലേക്കുള്ള പരമ്പരാഗത രേഖീയ സമീപനങ്ങളെ മറികടക്കുന്നു മിക്കപ്പോഴും. സാന്ദ്രമായ ഇത്തരം ദാര്‍ശനിക തീമുകളുടെ സിനിമാറ്റിക് പര്യവേക്ഷണം പലപ്പോഴും വിഷാദത്തിന്റെ നേര്‍ത്ത തണുപ്പ് തീര്‍ക്കുന്നു, നിഷേധിക്കാനാവാത്ത ഒരു തരം ധ്യാനാത്മകവും കാവ്യാത്മകവുമായ സ്പര്‍ശങ്ങളാല്‍ അടയാളപ്പെടുന്നു.
തര്ക്കോവ്സ്കിയുടെ കൃതികളിലെ നിറങ്ങള്‍ തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നത് പലപ്പോഴും വിഷാദത്തിന്റെയും ഏകാന്തതയുടെയും പ്രത്യാശയുടെയും വൈകാരികമായ പാരസ്പര്യങ്ങള്‍ എന്ന നിലയില്‍ ആണ്. തര്ക്കോവ്സ്കിയുടെ ചലച്ചിത്രയാത്രകള്‍ നിരീക്ഷിക്കുമ്പോള്‍ കാണാനാവുന്ന ചില ഘടകങ്ങളില്‍ ഏറെ പ്രധാനപ്പെട്ടവയെന്ന് കാണുന്നത്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശുഭാപ്തിവിശ്വാസം, നിഹിലിസ്റ്റിക്, വിഷാദാത്മകമായ ദാര്‍ശനിക വിഷയങ്ങള്‍ എന്നിവയായിരിക്കും. ആന്ദ്രേ തര്‍കോവസ്‌കിയുടെ സിനിമകള്‍ എന്നെക്കൊണ്ട് എഴുതിച്ച ചില കവിതകകളാണ് ഇവ.
1
പക്ഷികള്‍ പെണ്‍കുട്ടിയുടെ
മുടിയിഴകള്‍
കൊത്തിപ്പറക്കുന്നു.
അവളുടെ ഉടലിനെ മൂടിയ
വെളുത്ത
നേര്‍ത്ത
നൂലിഴകളെ
കൊത്തിയാറ്റുന്നു.
പക്ഷികള്‍
പെണ്‍കുട്ടിയുടെ
കണ്‍പീലിയില്‍
ഉമ്മ വക്കുന്നു.
അവളുടെ ചുണ്ടില്‍
പൂമ്പൊടി വിതറുന്നു.
പക്ഷികള്‍
പെണ്‍കുട്ടിയുടെ
ഉടലില്‍
സ്വന്തം
തൂവലുകള്‍
ഉടുപ്പിക്കുന്നു.
അവളുടെ
ഉടലിലൂടെ
പറക്കുന്ന
കാറ്റുകളെ
മറച്ചു വക്കുന്നു.
പക്ഷികള്‍
സ്വന്തം
ഉടലില്‍ നിന്ന്
ജീവന്‍
കൊത്തിയെടുത്ത്
പെണ്‍കുട്ടിക്ക് നല്‍കുന്നു.
പെണ്‍കുട്ടി
പറന്നു പോകുന്നു.
പക്ഷികള്‍
മണ്ണിനോട്
ചേര്‍ന്ന്
മിണ്ടാതെ
മരിച്ചു കിടക്കുന്നു.
(നൊസ്റ്റാള്‍ജിയ എന്ന സിനിമ കണ്ടപ്പോള്‍)
2
അപരം
ഇരുട്ട് കുടിച്ചു വരുന്ന കടല്‍ നൊച്ചികളാണ്
എന്റെ സ്വപ്നത്തില്.
വഴു വഴുപ്പുള്ള
പാറകളിലേക്ക്
അള്ളിപ്പിടിച്ചു കയറും തോറും കടലിലേക്ക്
വഴുതി വീഴുന്ന
എന്നെ പിടിച്ച് കയറ്റാന്‍ ശ്രമിക്കുന്ന
എന്നെത്തന്നെ സ്വപ്നം കണ്ടു പേടിക്കുകയാണ് ഞാന്‍.
ഇതുവരെ എഴുതിയ
ഒരു വാക്കുപോലും രക്ഷക്കെത്തില്ല
എന്നുറപ്പുണ്ടായിട്ടും ആഴക്കടലിലേക്കിട്ട
മീന്‍ഞാണിലെ
പുഴുവായി സ്വയം രൂപാന്തരം ചെയ്ത്
കടലിലേക്കെടുത്ത് ചാടുന്നു.
പോകുന്നിടത്തെല്ലാം
പച്ചയും ചുവപ്പും നീലയും കറുപ്പും മഷികള്‍
കൂടെ കൊണ്ട് പോകുന്നു.
എന്തെങ്കിലുമെഴുതണമെന്നു തോന്നിയാല്‍
നിറമില്ലാത്ത മഷികൊണ്ട് എഴുതുന്നു.
വലത് കൈ
കാര്‍ന്നു തിന്നുന്ന വേദന വകവെക്കാതെ
ഭൂമി മുഴുവന്‍,
ഞാന്‍ എഴുതിയ താളുകള്‍ വിരിച്ചിടുന്നു.
ഇരുളുമ്പോള്‍
അതിന് മുകളില്‍ കിടന്നുറങ്ങുന്നു.
വെളിച്ചം അരിച്ചെടുത്ത വെളുത്ത
കുഴമ്പ് കയ്യില്‍ പുരട്ടുന്നു.
അണഞ്ഞു പോയ നക്ഷത്രങ്ങളുടെ പാട്ട് കേള്‍ക്കുന്നു.
മരണം,
എന്നെ
ഗൗനിക്കാതെ
തൊട്ടടുത്ത മുറിയിലേക്ക് വേഗത്തില്‍ കയറിപ്പോകുന്നു.
ഒഴിഞ്ഞ കൈകളുമായി
രാത്രി
ഇരുണ്ടു തീരുന്നു.
ഭൂമിയിലെ നിവാസികള്‍ മുഴുവന്‍
എന്നെ പറ്റിച്ചു കൊണ്ട് ജാരപ്രണയങ്ങള്‍ക്കൊപ്പം
പാട്ട് കേള്‍ക്കാന്‍ പോകുന്നു.
കാലങ്ങളെ
കോര്‍ത്ത് കെട്ടുന്ന കാറ്റ്
എന്റെ തൊണ്ടക്കുഴിയില്‍
തുള വീഴ്ത്തുന്നു.
ഞാന്‍ ജീവിച്ചിരിക്കുന്നുവെന്ന് എനിക്ക് ബോധ്യമാകുന്നു.
ഭ്രാന്തിന്റെ ഇരുണ്ട വളവിലും
ഞാന്‍ ”എന്റെ പ്രണയമേ”
എന്ന് ഉന്മാദിയാവുന്നു.
പേനയില്‍ മഷി തീരുമ്പോള്‍
ഞാന്‍ എന്റെ ചോരയൂറ്റി നിറക്കുന്നു.
പ്രണയത്തിന്റെ അതിനിഗൂഢമായ
ഭാഷണങ്ങള്‍ക്കുമേല്‍ അപരലോകങ്ങള്‍
വിഷം പുരട്ടുന്നു.
എനിക്കെന്റെ ശവക്കുഴി പോരാതെ വരുന്നു.
അതിനുമേല്‍
നീയറുത്തിട്ട വെളുത്ത നിശാഗന്ധിയിതളുകള്‍
തലയില്‍ ചൂടി
ആത്മഹത്യ ചെയ്ത
ഒരാത്മാവ് നടന്നുപോകുന്നു.
എന്റെ തലച്ചോര്‍ നിന്റെ പ്രണയം കൊണ്ട് കനക്കുന്നു.
ഞാന്‍
കണ്ണാടിയില്‍
നോക്കുമ്പോള്‍ ശൂന്യത കാണുന്നു.
ഉടഞ്ഞ
പളുങ്കു തരികളില്‍ നിന്ന് എനിക്ക് പകരം
നീ കൈ നീട്ടുന്നു.
(സാക്രിഫൈസ് എന്ന ചിത്രം കണ്ടപ്പോള്‍)
വിശാല ഭൂപടങ്ങളില്‍ നിന്ന് വീശുന്ന കാറ്റ്
(അബ്ബാസ് കയരോസ്താമി)
മനുഷ്യന്‍ മരണത്തിന്റെ കാറ്റാണ് എന്ന് എപ്പോഴാണ് എഴുതിയത് എന്ന് ഓര്‍മ്മയില്ല. ജീവിതവും മരണവും കിയരോസ്തമിയുടെ കൃതിയിലെ പ്രധാന വിഷയങ്ങളാണ്. വിരുദ്ധ ധ്രുവങ്ങള്‍ എന്നതിലുപരി, ഒരാള്‍ക്ക് അവയെ സ്വന്തം ജീവിതത്തിന്റെ ഭാഗമായി കാണാമെന്ന് കാണിച്ചുതന്നതിന് അദ്ദേഹം ഏറെ പ്രശംസിക്കപ്പെട്ടു. മരണത്തിന് ദൂതന്മാര്‍ ആവശ്യമില്ല. അത് ദുരന്തമാണെങ്കില്‍ പോലും പ്രതിലോമപരമല്ലാതിരിക്കുക എന്നത് കിയരോസ്തമിയുടെ സിനിമകളെ ‘അസ്തിത്വത്തിന്റെ തെളിവ്’ എന്ന വിശേഷണത്തിലേക്ക് നയിച്ചു.
ജീവിതത്തെ; കിയരോസ്തമിയുടെ സിനിമകള്‍ സത്യത്തിലേക്കുള്ള ഏക വഴിയാണെന്ന് തെളിയിക്കുന്നവയാണ്.’ദി വിന്‍ഡ് വില്‍ ക്യാരി അസ്’ പോലുള്ള സിനിമകളില്‍ പ്രകൃതി മനുഷ്യര്‍ക്ക് മുമ്പേ ജീവിതത്തെയും മരണത്തെയും തൊട്ടറിയുന്നു. കിയരോസ്തമിയുടെ പല കൃതികളിലും ഫിക്ഷനും നോണ്‍-ഫിക്ഷനും തമ്മിലുള്ള അതിരുകള്‍ നമുക്ക് കാണാനാകില്ല. സാങ്കല്‍പ്പികവും യഥാതതവുമായ സിനിമാറ്റിക്, ഡോക്യുമെന്ററി ഘടകങ്ങള്‍ ഇടകലര്‍ന്ന ആഖ്യാന രീതിയാണ് അദേഹത്തിന്റെ സിനിമകളെ വീണ്ടും വീണ്ടും കാണാന്‍ നമ്മെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നത്.
അബ്ബാസ് കയറോസ്തമിയുടെ ദി വിന്‍ഡ് വില്‍ ക്യാരി അസ് ‘ത്രോ ദി ഒലിവ് ട്രീസ്’ എന്നീ സിനിമകള്‍ പ്രചോദിപ്പിച്ച കവിത. നിശബ്ദത അതിന്റെ പിറവി യെക്കുറിച്ചു സംസാരിക്കുന്നു.
ഓര്‍മ്മകളിലെവിടെയുമെമ്പാടും
കണ്ണില്‍ ജലമെന്ന പോല്‍….
നിറയുന്ന മറവി
വല്ലാത്ത തെളിച്ചം
സ്വപ്നത്തില് നീ വരും പോലെ
തിളങ്ങുന്ന വെളുപ്പ്
കടല്‍ നീല
ഏറെ വെള്ളി വരകള്‍
എന്നാല്‍,
ഉറക്കം തീരെത്തീരെ
കടല്‍ ചുരുങ്ങുകയാണു.
ഒരേ സ്വപ്നത്തില്
പല പല നീ.
മേഘം തൊടാനാഞ്ഞ കാറ്റ്
വിണ്ടു കീറിക്കീറി…
നീറ്റലകലാതെ….
തിരയടങ്ങാതെ….
വീണ്ടും വീണ്ടും മറവി…
മഴക്കാലം, വേനല്‍, വസന്തം
ഇല പൊഴിച്ചില്‍
മറവിയില്‍ തളിര്‍ത്തു
വീണ്ടും പൊടിയിലകള്‍
സ്വപ്നത്തില് നീയുമായെത്തി
യക്ഷന്റെ മേഘം.
എന്നെയൊന്നു
നോക്കുക പോലും ചെയ്യാതെ പെരുമഴയാകാന്‍
കുതിച്ചു
നിന്നോടൊപ്പം തന്നെ
തിരിച്ചു പോയി
ഉണര്‍ച്ചയില്‍ തെളിഞ്ഞേക്കാം
സ്വപ്നം
നീ, നിദ്രയില്‍
പര്‍വ്വതങ്ങളില്‍ നിന്ന്
എന്റെ പേരു ചൊല്ലി
വിളിച്ചേക്കം….
ബോധത്തിലേക്കുള്ള തിരിച്ചു യാത്രയില്‍
കവിതയല്ലാതെ ഒന്നും
കൂടെയെടുത്തില്ല.
രാത്രി
അബോധത്തിന്റെ ഇരുള്‍ പടര്‍ന്ന്
കവിതയിലില്ലാത്ത നിറത്തില്‍
വീണ്ടും ഉറക്കം
മയക്കം
ഉന്മാദം
തിരിച്ച് ബോധത്തിലെത്തുമ്പോള്‍…
കരുതുന്നു.
അബോധത്തില്‍ എത്തിയത്
നീയോ…
നിന്റെ സ്വപ്നമോ
എല്ലാം പറഞ്ഞു
തീരുമ്പോള്‍
തണുപ്പായ്
മൂടണമെനിക്ക്.
അതിനാല്‍
ഞാനെന്റെ പേരു
നിശബ്ദതയെന്നു
മാറ്റിയെഴുതുന്നു.
സൂക്ഷ്മധ്യാനതിന്റെ ഇരുണ്ട കല്ലറകള്‍
നിറങ്ങളും ബിംബങ്ങളും കൊണ്ട് സമൃദ്ധമായ ദൃശ്യാഖ്യാനങ്ങളാണ് കീസ്ലോവ്‌സ്‌കിയുടെ സിനിമകള്‍. ത്രീ കളേഴ്‌സ്: ക്രിസ്റ്റോഫ് കീസ്ലോവ്‌സ്‌കിയുടെ ഏറ്റവും കാവ്യാത്മകവും രാഷ്ട്രീയപരവുമായ ചിത്രപരമ്പരയാണ്. റെഡ്, വൈറ്റ്, ബ്ലൂ എന്നിങ്ങനെ പടര്‍ന്നു കിടക്കുന്ന ഈ മൂന്ന് സിനിമകള്‍ വ്യത്യസ്തമായ വൈകാരികതകളെ പ്രദാനം ചെയ്യുന്നു. ഈ ട്രൈലോജിയില്‍, നീലയും ചുവപ്പും നിഴല്‍ വീഴ്ത്തിയ വൈറ്റ് ഏറ്റവും കുറഞ്ഞ നിരൂപക ശ്രദ്ധയാണ് നേടിയതെങ്കിലും, ധ്യാനാത്മകമായ ഒരു പ്രതലം സൂക്ഷിക്കുന്ന സിനിമയാണ്. മനുഷ്യന്റെ വീഴ്ചയുടെയും അതിരുകടന്നതിന്റെയും അഗാധമായ കാഴ്ചപ്പാട് ഈ സിനിമ പ്രകടിപ്പിക്കുന്നു.
വിരോധാഭാസമെന്ന് തോന്നാമെങ്കിലും ആര്‍ദ്രവും, ഗ്രഹണാത്മകവുമായ ലോകത്ത് ആത്മീയ ശക്തികള്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നുവെന്ന് സൂചിപ്പിക്കുന്ന വേട്ടയാടുന്ന ചിത്രങ്ങള്‍ ഉള്‍പ്പെടുന്നു ഈ ചിത്രം.. Krzysztof Piesewicz-നോടൊപ്പം ചേര്‍ന്ന് എഴുതിയ വൈറ്റ് ഈ ട്രൈലോജിയുടെ രണ്ടാം ഭാഗമാണ്, ഫ്രഞ്ച് പതാകയുടെ നിറങ്ങളില്‍ നിന്ന് ഉരുത്തിരിഞ്ഞതാണ് ഈ നിറസങ്കല്പം. സ്വാതന്ത്ര്യം, സമത്വം, സാഹോദര്യം എന്നീ ആശയങ്ങളാണ് ഈ സിനിമകള്‍ പകരുന്നത്.
ബെര്‍ലിന്‍ ഫിലിം ഫെസ്റ്റിവലില്‍ മികച്ച സംവിധായകനുള്ള പുരസ്‌കാരം നേടിയ വൈറ്റ്, സമത്വവുമായി പൊരുത്തപ്പെടുന്നു. ഈ മൂന്ന് സിനിമകളിലും, ഏറ്റവും ഭാരം കുറഞ്ഞതും നര്‍മ്മപരവുമായ ചിത്രമാണിത്. എന്നിരുന്നാലും, ഇതിന്റെ ടോണ്‍ വളരെ ഇരുണ്ട ഹാസ്യത്തിന്റെതാണ്. റെഡ് ആകട്ടെ ഒരു പെയിന്റിംഗ് ലേക്ക് പടരാന്‍ കാത്തിരിക്കുന്നുവെന്ന് നമ്മെക്കൊണ്ട് തോന്നിക്കും വിധം സംഗീതവും സംഘര്‍ഷവും കലര്‍ന്ന അഖ്യാനമാണ് നല്‍കുന്നത്. ബ്ലൂ വിലാകട്ടെ മിസ്റ്റിക് ആയ ആഴമുള്ള ഇടങ്ങള്‍ ഏറെയുണ്ട്.
കഥ പറച്ചിലിലും, ആഖ്യാനത്തിലും കീസ്ലോവ്‌സ്‌കി സൂക്ഷിക്കുന്ന ചില ധ്യാനങ്ങള്‍ ഉണ്ട്. അദേഹത്തിന്റെ ചലച്ചിത്രങ്ങളിലാകട്ടെ, ഹ്രസ്വസിനിമകളിലാകട്ടെ അത് വ്യത്യസ്തമായ പാറ്റേണുകളില്‍ വെളിപ്പെടുന്നു. അത്തരത്തില്‍ ഒരു ഹ്രസ്വസിനിമയാണ് എ ഷോര്‍ട് ഫിലിം എബൌട്ട് കില്ലിംഗ്. കീസ്ലോവ്‌സ്‌കിയുടെ A short film about killing എന്ന സിനിമ കണ്ടപ്പോള്‍ എഴുതിയ ഒരു കവിതയാണ് ഇത്.
തൂക്കിക്കൊല്ലാന്‍ വിധിക്കപ്പെട്ട ഒരാളെ കാണും വിധം
ഞാനും ഒരിക്കല്‍തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെടുമെന്നമട്ടില്‍അയാളുടെ
കണ്ണുകളിലേക്ക്
നോക്കണം.
എത്രയോവട്ടം
തൂങ്ങി മരിച്ച ഒരുവളെപ്പോലെ അയാളുടെ കൈകള്‍പിടിക്കണം
മരണം തിടുക്കം കൂട്ടുന്ന അയാളുടെ
വിരലുകളില്‍പിടിച്ച്ശബ്ദമില്ലാത്ത
ഒരു പാട്ടാണ് ഞാന്‍എന്ന്പറയണം.
ഒച്ച പുറത്തു വരരുത്.
അയാള്‍ക്ക്‌കേള്‍ക്കണംപുല്‍ച്ചാടികള്‍
അനങ്ങുന്നശബ്ദം മരണത്തിലും
ഒരാള്‍ കേള്‍ക്കുന്നതുപോലെ!
അയാളെ ഉടനെ തൂക്കില്ലും എന്ന് എനിക്കറിയാം.
അയാള്‍ക്കും.
പക്ഷേ അയാള്‍ക്ക് അറിയില്ല എന്നതുപോലെ
അയാളോട്
പിറ്റേദിവസം
പൂക്കാനുള്ള
പൂക്കളെക്കുറിച്ച്
പറയണം.
മുളക്കാന്‍ പാകിയിരിക്കുന്ന പയറുവിത്തുകളെക്കുറിച്ച് പറയണം
ഭൂമിയിലെ
എല്ലാ പ്രണയങ്ങളെക്കുറിച്ചും അയാളോട്
വിവരിക്കണം.
ജനല്‍ചില്ല്തട്ടിമുറിഞ്ഞ
സ്വന്തം കൈത്തണ്ട അയാളില്‍ നിന്ന്
മറച്ചു വെക്കണം.
അപ്പോഴും
അയാള്‍പറയും
‘ഇതുവരെ പോകാത്ത ദേശത്തു ഞാനൊരു
ചിത്രം വരയ്ക്കാന്‍
ഏല്‍പ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്.
അത് ഒന്ന് വാങ്ങി
എന്റെ അമ്മക്ക്
കൊടുക്കുമോ?
അടച്ചുകെട്ടിയ ജയിലറക്കുള്ളിലേക്കും വരും കെട്ടഴിഞ്ഞു പറക്കുന്ന
ഒരു കാറ്റ്.
അതെവിടെ നിന്ന് വരുന്നുവെന്നയാള്‍
പറയും മുമ്പ്…
മരിച്ചവരെല്ലാം
ഉയിര്‍ത്തെണീക്കും മുമ്പ്
തിരിച്ച് ഇറങ്ങണം.
ഇരുണ്ട ഭിത്തിയിലെ
കണ്ണാടിയില്‍
എന്റെ മുഖം തന്നെയാണ്
അയാള്‍ നോക്കിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നതെന്ന് കണ്ണുകള്‍
ഇറുക്കി
അടച്ചാലും
എനിക്ക്
കാണാമല്ലോ
Ivan Passer 1965 ല്‍ സംവിധാനം ചെയ്ത സിനിമയാണ് Intimate lighting. അരികു ജീവിതങ്ങളുടെ കഥ പറയുന്ന നേരിയ മൂര്‍ച്ചകളുള്ള ഈ സിനിമ എങ്ങനെയൊക്കെയോ എന്റെ പ്രിയ സിനിമകളില്‍ ഒന്നായി. Ivan passer നുള്ള കവിതയാണ് ഇത്.
ഇന്റിമേറ്റ് | ലൈറ്റിങ്
വെളിച്ചം വാക്കുകള്‍ക്കും
വയലുകള്‍ക്കും മേല്‍
പൂക്കും
ഓര്‍മ്മകളുടെ
നിശ്ശബ്ദ സംഗീതം.
ഓര്‍മ്മകള്‍-
കാലമുണങ്ങിയ
ഭൂപടത്തിനുമേല്‍
കാറ്റ് പോറിയത്.
കാലം-
നിനക്കും എനിക്കുമിടയില്‍
ഘടികാരം പറയാത്ത ഒന്ന്.
നിഴലുകള്‍
മായുമ്പോള്‍
വിരലുകളുടെ മൗനം പറയും
സംഗീതമെന്തെന്ന്
തിരശീലയില്‍ നിന്നും എന്റെ നേരെ കൈനീട്ടുന്ന കറുത്ത അങ്കി അണിഞ്ഞ മരണം.
(ബെര്‍ഗ്മാന്‍)
ഇംഗ് മര്‍ ബര്‍ഗ് മന്‍ എന്ന സംവിധായകന്റെ സിനിമകള്‍ കണ്ടു. എന്റെ കാഴ്ചയും വാക്കും പടര്‍ന്നു കയറിയ കടല്‍ത്തീരങ്ങള്‍ ഞാന്‍ വീണ്ടും വീണ്ടും പോയി നോക്കുന്ന വിശ്രാന്തികളുടെ ഇടങ്ങളാണ്. പിന്നീട് ആ സിനിമകള്‍ എന്റെ പല കവിതകളിലും കലര്‍ന്ന് ബെര്‍ഗ്മാന്‍ എന്റെ തുടക്കമായിരുന്നു. ലോകസിനിമയിലെക്ക് കടന്നിരിക്കാന്‍, കാഴ്ചയുടെ കലഹങ്ങളിലെക്ക് പടരാന്‍ ദ്യശ്യങ്ങള്‍ക്കപ്പുറം മുഴങ്ങുന്ന വാക്ക് കേള്‍ക്കാന്‍, അത് പകര്‍ത്താന്‍ ബെര്‍ഗ്മാന്റെ ചിത്രങ്ങളില്‍ നിന്ന് ഏകാകിയും ഉന്മാദിയുമായ കാറ്റിനോടൊപ്പം കാറ്റാടിമരങ്ങളുടെ പീഡിതമായ നേര്‍ത്ത നിലവിളിക്കൊപ്പം മനസിലേക്ക് കയറിയറിയിരുന്നത് കാഴ്ചകളെക്കാള്‍ ആ കാഴ്ചകളുടെ ഭാഷയായിരുന്നു.
ബെര്‍ഗ് മാന്റെ വൈല്‍ഡ് സ്‌റൊബെരീസ് എന്ന ചലച്ചിത്രത്തില്‍ ഇസാക്ക്ഹ് ബോര്ഗ് എന്ന കഥാപാത്രം ഉറങ്ങാന്‍ പോകുകയാണ്. അയാളുടെ മുഖത്തേക്ക് ഫോക്കസ് ചെയ്തു കൊണ്ട് ഒരു വട്ട വെളിച്ചം പടരുന്നു. ആ വെളിച്ചത്തില്‍ അയാളുടെ മുഖം തെളിയുന്നു അയാള്‍ മയക്കത്തിലാണ് എന്ന് തോന്നും. അസ്വസ്തനുമാണ്. അയാള്‍ ഒരു സ്വപ്നം കാണുകയാണ്. അത്ര സുഖകരമല്ലാത്ത സ്വപ്നം. ആഴത്തിലുള്ള നിശബ്ദതയാണ് പ്രത്യേകത. അത് ഒരു ജോലി ഉണ്ട് ഞാന്‍ അയാള്‍ കണ്ട സ്വപ്നത്തെ പ്രതി വേവലാതിപ്പെടുന്നു. മറ്റൊരു ഷോട്ടില്‍ സൂചികള്‍ ഇല്ലാത്ത ഒരു ഘടികാരത്തില്‍ ഏക്കര്‍ ഗമാല്‍ ക്യാമറക്കണ്ണ് ഇരിക്കുന്നു. രണ്ട് കണ്ണുകള്‍ മാത്രം ഉള്ള ഒരു വലിയ ഘടികാരം സ്വപ്നം കാണുന്ന ആളുടെ കാഴ്ചയിലാണ്. ഞാന്‍ നമ്മള്‍ കാണുന്ന ദൃശ്യങ്ങള്‍ കറുത്ത ഫ്രെയിം ഫോക്കസ് ചെയ്യുന്നത് ബോര്ഗ് പ്രചരണത്തില്‍ ഒറ്റയ്ക്കാണ് ചുറ്റും നോക്കുന്നുണ്ട്. വിദൂരത്തില്‍ അയാള്‍ ഒരു മനുഷ്യനെ കാണുന്നു. മനുഷ്യന്‍ ഭീതിയുണര്‍ത്തുന്ന മുഖമാണ്. അയാള്‍ക്ക് അല്‍പമെങ്കിലും ശബ്ദ സന്ദേശം ഇപ്പോള്‍ മാത്രമാണ് ബര്‍ഗ്മാന്‍ ഉപയോഗിക്കുന്നത്. തറയിലേക്ക് വീഴുന്ന മനുഷ്യശബ്ദം ചടുലമായ ഒരു ആ വീഴ്ച അസംഭാവ്യം ആണെന്ന് തോന്നുന്നു. നമുക്ക് ആ മനുഷ്യന്‍ അപ്രത്യക്ഷനാകുന്നു. അയാളുടെ വസ്ത്രങ്ങള്‍ മാത്രം അവശേഷിക്കുന്നു. പക്ഷിപോല്‍ ദ്രാവകം ഒലിച്ചിറങ്ങുന്നു. ഒരു കുതിരവണ്ടിയും കുളമ്പടി ശബ്ദം കേള്‍ക്കാം. സ്വപ്ന ദൃശ്യം എന്നെ മറ്റൊരു സ്വപ്നത്തിലേക്ക് കൊണ്ടുപോകുന്നുണ്ട്. ഒരാള്‍ തന്നെത്തന്നെ വരക്കുമ്പോള്‍ കാണുമ്പോള്‍ കവിതയെഴുതും വരെ ആവര്‍ത്തിച്ച് കണ്ട ഒരു സ്വപ്നമായിരുന്നു അത്.
ഒരാള്‍ തന്നെത്തന്നെ വരക്കുമ്പോള്‍
ആരോ വരച്ച ചിത്രം കാണുമ്പോള്‍
ജനലിലൂടെ
അകത്തേക്ക്
ചാഞ്ഞു വീഴുന്നു വെളിച്ചം.
വെളിച്ചത്തിന്നറ്റങ്ങളുടെ
വളവു…
ഒന്നുകൂടി
നോക്കുമ്പോള്‍ അതില്‍
വെളുത്ത മീനുകള്‍
ഒരാള്‍
തന്നെത്തന്നെ
വരയ്ക്കുമ്പോള്‍
ഉണ്ടായേക്കാവുന്ന
ആന്തലുണ്ട്.
അപ്പോള്‍ എന്റെ നെഞ്ചില്‍.
എന്നെത്തന്നെ വരച്ചു തീരുന്ന നിമിഷം
ഞാന്‍
പൊട്ടിത്തെറിച്ചില്ലാതാവുന്ന
സുഖമുണ്ട്
ഒരാള്‍
അയാളെത്തന്നെ
വരച്ചത് കാണുമ്പോള്‍
ഞാന്‍
എന്നെത്തന്നെ
വരക്കുകയാണെങ്കില്‍
കണ്ണുകള്‍
ഒന്നുകൂടി
കറുപ്പിച്ച്
തെളിയിക്കും.
ഉടലില്‍ നിന്ന്
ദുര്‍മേദസ്സ്
ഒഴുക്കിക്കളഞ്ഞു
നേര്‍പ്പിച്ചു വരക്കും.
വരച്ചിട്ടും വരച്ചിട്ടും
മതിയാകാതെ
പലതരം
ക്യാന്‍വാസുകളിലേക്ക്
എന്നെപ്പകര്‍ത്തും.
അത്രയെളുപ്പമല്ല
എനിക്കെന്നെപ്പകര്‍ത്തലെന്നു
അറിയുമ്പോള്‍
എന്നെക്കാള്‍
നന്നാവാണെന്റെ
പ്രതിച്ഛായ
കഷ്ടപ്പെടുന്നത് കാണും.
അപ്പോളോര്‍ക്കും
അയാള്‍
അയാളെത്തന്നെ
വരച്ചപ്പോള്‍
എത്രവട്ടം
മരിച്ചു കാണും
പരവതാനി
ചെറിപ്പഴങ്ങളുടെ
ഇടറിയ വയലറ്റില്‍നിന്ന്
ചുവപ്പു പരവതാനികളിലേക്ക്
വെളുപ്പിന്റെ
താഴ്വരകളിലൂടെ
പറന്നുപോയിരുന്നു
കാഴ്ചയുടെ അരികിലവര്‍
സമാന്തരമായ
റെയില്‍ക്കാറ്റുകള്‍
ഘനീഭവിച്ച
കാറ്റുകളില്‍നിന്ന്
ഒരില പറന്നുവന്ന്
നനച്ചമുഖം
കണ്ണാടിയിലെന്നപോലെ
ശിശിരം എല്ലാം
മറന്നു വച്ചിരുന്നു
ഇടനാഴിയില്‍
മരണം പതുങ്ങുമ്പോഴും
ഇരുട്ടില്‍
അവ്യക്തമായ
കണ്‍മുനക്കുമുമ്പില്‍
പാളങ്ങളിടറുമ്പോഴും
മരണം പറഞ്ഞുകൊണ്ടേയിരുന്നു
ജീവിതത്തെക്കുറിച്ച്
പ്രണയത്തെക്കുറിച്ചും
(ക്രൈസ് ആന്‍ഡ് വിസ്‌പേര്‍സ്)
3
കടല്‍ ജലം രുചിക്കുന്ന
കറുത്ത കുതിരകള്‍,
ഉടഞ്ഞ
കടല്‍ക്കല്ലുകള്‍ക്കുമേല്‍
ആകാശം നോക്കിക്കിടക്കുന്ന കല്ലുകള്‍,
സര്‍വോപരി
ഭൂമിയുടെ അറ്റത്ത്
ഏകാകിയായി
മൗനം കുടിച്ച് കിടക്കുന്ന കടല്‍…
കടല്‍വെളിച്ചത്തില്‍
തിളങ്ങുന്ന ചതുരംഗക്കുരുക്കുകളില്‍
ഞാനെന്റെ മരണം
തെളിഞ്ഞു കണ്ടു.
കടല്‍ക്കുതിരകളുട
സ്വപ്നത്തില്
ഏഴാം നാള്‍
ഞാന്‍ മരണം വെടിഞ്ഞ്
ജീവിതത്തിലേക്ക്തിരിച്ചു കയറി
(സെവെന്‍ത് സീല്‍ )
ഇനിയുമുണ്ട് സിനിമകള്‍ ഏറെ…. എഴുതാനുള്ള കവിതകളും.. കാഴ്ചക്കും കവിതക്കും എവിടെയെങ്കിലും എനിക്ക് ചങ്ങലകള്‍ ഉണ്ടെങ്കില്‍ അത് സിനിമകളില്‍ നിന്നാണ് എന്ന് വീണ്ടും വീണ്ടും ഉറപ്പിക്കും ദൃശ്യാഖ്യാനങ്ങള്‍ക്ക് വേണ്ടി കാത്തിരിക്കുന്നു.
ആത്മ ഓൺലൈൻ വാട്ട്സാപ്പിൽ ലഭിക്കാൻ ഇവിടെ ക്ലിക്ക് ചെയ്യുക
ആത്മ ഓൺലൈനിലേക്ക് നിങ്ങൾക്കും സൃഷ്ടികൾ അയക്കാം: (ഫോട്ടോയും ഫോണ്‍ നമ്പറും സഹിതം)
Email : editor@athmaonline.in
ആത്മ ഓൺലൈനിൽ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുന്ന രചനകളിലെ അഭിപ്രായങ്ങൾ രചയിതാക്കളുടേതാണ്. അവ പൂർണമായും ആത്മയുടെ അഭിപ്രായങ്ങൾ ആകണമെന്നില്ല